JAK Z PRZEDSIĘBIORCY ZROBIONO KONSUMENTA – CZYLI KRÓTKA HISTORIA O OCHRONIE KONSUMENCKIEJ PRZEDSIĘBIORCÓW

Dobra wiadomość dla przeszło 3 mln przedsiębiorców, wpisanych do CEIDG, prowadzących tzw. jednoosobowe działalności gospodarcze (w tym dla wspólników spółek cywilnych). Ustawodawca zdecydował się objąć w/w przedsiębiorców ochroną konsumencką poprzez zastosowanie do umów, zawartych począwszy od dnia 1 stycznia 2021 roku: (i) przepisów o klauzulach niedozwolonych (tzw. klauzulach abuzywnych), (ii) przepisów o odstąpieniu od umowy, zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, a także (iii) przepisów o rękojmi za wady, w zakresie w którym przewidują one preferencyjne warunki dla konsumentów. 

Uwaga! Nie każda umowa zawarta przez przedsiębiorcę będzie oceniana z uwzględnieniem nowych przepisów. O tym, w jakich przypadkach będzie przysługiwała przedsiębiorcom ochrona konsumencka – poniżej w pkt II. Jednak najpierw, kilka słów o obowiązującym stanie prawnym. 

I. Obowiązujący stan prawny 

Wychodząc od definicji konsumenta: „Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową” (art. 221 k.c.) – nieco upraszczając, „czynność niezwiązana z działalnością” dotyczy towarów i usług, na które prowadząc działalność nie można „wziąć” faktury VAT, gdyż nie służy temu przedsiębiorstwu. Konsument znajduje się pod wieloma względami w preferencyjnej sytuacji. 

Po pierwsze, w przypadku, gdy zawrze umowę, w której znajdą się postanowienia abuzywne – postanowienia te nie wiążą konsumenta (art. 3851 – 3853 k.c.). Pod pojęciem klauzul niedozwolonych rozumie się postanowienia umowne, które: 

  • kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy – przykładowy, niewyczerpujący katalog klauzul niedozwolonych został zawarty w art. 3853 k.c. Na stronie UOKiK znajduje się ponadto Rejestr Klauzul Niedozwolonych oraz Baza Decyzji Prezesa UOKiK; 
  • nie zostały z konsumentem indywidualnie uzgodnione, tj. postanowienia, na które konsument nie miał rzeczywistego wpływu (przykładowo: wzorce umowne, OWU, tj. ogólne warunki umów, itp.) – przy zastrzeżeniu, że w razie sporu to na kontrahencie konsumenta ciąży obowiązek wykazania, że postanowienie zostało jednak uzgodnione indywidualnie. 

Po drugie, w obowiązującym stanie prawnym jedynie konsument, który zawarł umowę na odległość (bez jednoczesnej fizycznej obecności stron) lub poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów (art. 27 ustawy o prawach konsumenta - z wyjątkami, wskazanymi w ustawie). 

Po trzecie, w przypadku występowania wad fizycznych oraz prawnych rzeczy sprzedanej – zarówno konsumentowi, jak i przedsiębiorcy przysługuje szereg uprawnień z tytułu rękojmi (art. 556 i nast. k.c.). Jednakże, konsumenci posiadają dodatkową ochronę oraz uprawnienia – podczas, gdy w odniesieniu do przedsiębiorców obowiązują podwyższone wymagania. 

W stosunku do konsumenta obowiązuje domniemanie istnienia wady fizycznej lub jej przyczyny w chwili wydania rzeczy sprzedanej, jeżeli wada została stwierdzona przed upływem roku od wydania rzeczy – co implikuje konieczność wykazania przez sprzedawcę, że w chwili wydania rzeczy wada fizyczna lub jej przyczyna nie istniała (art. 5562 k.c.). Ponadto, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się w stosunku do konsumenta przed upływem: (i) pięciu lat od wydania kupującemu nieruchomości lub (ii) dwóch lat od wydania kupującemu rzeczy ruchomej (art. 568 § 1 – 2 k.c.). 

Reasumując, w obecnym stanie prawnym, gdy osoba fizyczna, prowadząca działalność gospodarczą, zawiera umowę z innym przedsiębiorcą i zostaje wystawiona faktura „na firmę” – jest traktowana jako podmiot profesjonalny i nie przysługuje jej w/w ochrona konsumencka. Od przedsiębiorcy wymaga się zachowania tzw. „należytej staranności” w stopniu zdecydowanie wyższym niż od konsumenta zawierającego umowę (art. 355 § 2 k.c.). 

Zatem obecnie, jeżeli księgowy zakupi od sprzedawcy, prowadzącego sklep z artykułami RTV i AGD, drukarkę dla celów prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej („na fakturę”), a w umowie sprzedaży znajdą się opisane wyżej klauzule niedozwolone – będą one wiązać przedsiębiorcę. Jeżeli drukarka będzie posiadała wady fizyczne lub prawne – księgowy nie będzie mógł skorzystać z preferencyjnych regulacji, przewidzianych dla konsumentów. Wreszcie, jeżeli księgowy zamówi drukarkę przez internet, nie będzie mógł odstąpić od umowy w terminie 14 dni – bezkosztowo i bez podania przyczyn odstąpienia. 

II. Ułatwienia przedsiębiorców począwszy od 1 stycznia 2021 roku 

Ustawodawca dostrzegł dysproporcję pomiędzy preferencyjną sytuacją konsumentów (z założenia podmiotów nieprofesjonalnych), a sytuacją przedsiębiorców, którzy choć zawierają umowę dla celów prowadzonej działalności, to jednak nie są specjalistami w zakresie przedmiotu tej umowy – jak w przykładzie księgowego, wskazanym powyżej. 

Ustawodawca wprowadził zatem nowe przepisy*, dotyczące klauzul niedozwolonych (art. 3855 k.c.), rękojmi za wady rzeczy sprzedanej (art. 5564 k.c., art. 5565 k.c.), a także prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość oraz poza lokalem przedsiębiorstwa (art. 38a ustawy o prawach konsumenta). 

Przepisy te wejdą w życie i będą miały zastosowanie do umów zawartych począwszy od dnia 1 stycznia 2021 roku przez osoby fizyczne zawierające umowy bezpośrednio związane z ich działalnościami gospodarczymi, gdy z treści tych umów będzie wynikało, że nie posiadają one dla nich charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nie działalności gospodarczej, wskazanego w CEIDG. 

W opisanym wyżej przypadku, przedsiębiorców wpisanych do CEIDG nie będą wiązały klauzule niedozwolone, będą oni mogli odstąpić od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, a także zastosowanie znajdą do nich preferencyjne regulacje dotyczące dotychczas jedynie konsumentów, a odnoszące się do rękojmi za wady. 

Z drugiej strony ustawodawca wyłączył w stosunku do w/w przedsiębiorców niektóre dotychczasowe wymagania, np. obowiązek dokładnego zbadania rzeczy i niezwłocznego zawiadomienia sprzedawcy o wadzie, zastrzeżony pod rygorem utraty uprawnień z tytułu rękojmi (vide: art. 563 k.c.). 

III. Podsumowanie 

Omawiane regulacje należy ocenić zdecydowanie pozytywnie. Trzymając się przytoczonego przykładu, trudno wymagać np. od księgowego, aby posiadał wiadomości specjalistyczne w zakresie sprzętu drukarskiego. Wyłączenie obostrzeń dotyczących przedsiębiorców w odniesieniu do rękojmi za wady i przydanie ochrony konsumenckiej wydaje się zatem z gruntu racjonalne i zasługujące na aprobatę. 

Przedsiębiorca wpisany do CEIDG nie musi również z łatwością wykrywać „czyhających” klauzul abuzywnych, dopisanych tzw. „małym druczkiem”. Moim zdaniem, w przeciwieństwie do prawników-przedsiębiorców, którzy z racji na odbyte szkolenie powinni być biegli w kontraktowaniu. Wreszcie, przedsiębiorca może się po prostu rozmyślić i odesłać zamówiony przez internet laptop – chyba, że jest przedsiębiorcą, świadczącym usługi informatyczne (!). 

Pewne problemy interpretacyjne będą niewątpliwie wiązały się z ustaleniem, czy przy określaniu uprawnień przedsiębiorcy brać pod uwagę jedynie przeważający przedmiot działalności, czy też każdy rodzaj działalności przedsiębiorcy, wpisany do CEIDG (zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 8 ustawy o CEIDG wpisowi podlega, m.in. „przedmiot wykonywanej działalności gospodarczej według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) na poziomie podklasy, w tym jeden przedmiot przeważającej działalności”). 

W mojej ocenie, z uwagi na fakt, że ustawodawca posługuje się  ogólnym wyrażeniem: „przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej” – zastosowanie nowododanych przepisów będzie oceniane z punktu widzenia wszystkich wpisanych przedmiotów wykonywanej działalności. Przedsiębiorcom wpisanym do CEIDG radzę zatem zrewidować przedmioty działalności, ujawnione w CEIDG, w celu ustalenia, czy nie zostały one wpisane jedynie na tzw. „wszelki wypadek”. 

Patrycja Olejnik 
Aplikant Radcowski 

  

* Podstawa prawna: 

  • ustawa z dnia 31 lipca 2019 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz. U. 2019, poz. 1495; z późn. zm.); 
  • ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm.); 
  • ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 287); 
  • ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1291 z późn. zm.). 
Scroll to Top