„Małe – duże” zmiany w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym

Ustawodawca, kierując się bezpieczeństwem oraz pewnością obrotu, uchwalił w bieżącym roku szereg zmian, które są szczególnie istotne dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Tytułem przykładu, znowelizowano kodeks cywilny1 oraz kodeks postępowania cywilnego2 – w zakresie nadania nowych kompetencji kuratorowi osoby prawnej, natomiast w dniu 1 marca 2020 roku dokona się rewolucja (ewolucja) informatyczna w Krajowym Rejestrze Sądowym. 

Na przestrzeni najbliższych tygodni, w możliwie prosty i zwięzły sposób, przybliżę Państwu wzmiankowane powyżej, bezprecedensowe zmiany prawa. Jednakże, w dzisiejszym artykule podejmę temat – wydawałoby się – mniej istotnej, a wręcz przez niektórych niezauważonej, nowelizacji ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym3, dalej jako: „uKRS”. 

Już przeszło 6 miesięcy temu, bo w dniu 15 marca bieżącego roku, weszła w życie nowelizacja uKRS4, ustanawiająca w art. 24 ust. 1a uKRS nowy typ postępowania przymuszającego (obok postępowania, uregulowanego w art. 24 ust. 1 uKRS). 

Dotychczas, gdy spółka prawa handlowego nie złożyła w terminie wymaganego wniosku o wpis lub nie dołączyła do akt rejestrowych odpowiednich dokumentów – sąd rejestrowy wszczynał z urzędu postępowanie przymuszające, wskazane w art. 24 ust. 1 uKRS

Sąd rejestrowy wzywał obowiązanych do złożenia stosownych wniosków lub dokumentów w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania. W przypadku, gdy zobowiązanie nie zostało wykonane, sąd obligatoryjnie nakładał grzywnę na osoby fizyczne, tj. wspólników uprawnionych do reprezentacji spółki (w spółkach osobowych) lub na członków organów wykonawczych (członków Zarządu). Grzywna mogła być fakultatywnie ponawiana. 

Jednakże, gdy spółka nie posiadała organu reprezentacji lub w składzie tego organu zachodziły braki uniemożliwiające jego działanie – obowiązek złożenia przez spółkę dokumentów oraz wniosków nie mógł być w żaden sposób egzekwowany. 

Co więcej, dotychczasowy stan prawny sprzyjał utworzeniu się praktyki odwoływania wszystkich członków zarządu lub też składania przez nich rezygnacji, np. w toku postępowania przymuszającego o złożenie sprawozdania finansowego – co skutecznie paraliżowało postępowanie rejestrowe. 

W praktyce, pomimo braku podstawy prawnej oraz jakichkolwiek sankcji za niewykonanie zobowiązania – sądy rejestrowe wzywały wspólników lub członków pozostałych organów spółki do wskazania osób uprawnionych do reprezentacji. 

Celem ustawy nowelizującej było zatem wypełnienie swoistej luki legislacyjnej, poprzez utworzenie instrumentu dyscyplinującego osoby, posiadające kompetencje do powoływania lub wyboru członków organów wykonawczych spółki. W tym zakresie, ustawodawca niejako „zalegalizował” dotychczasową praktykę sądową. 

Obecnie bowiem, sądy rejestrowe mogą wzywać, w zależności od treści umowy lub statutu spółki – wspólników (w tym: udziałowców oraz akcjonariuszy), członków rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych do wykazania, że organ reprezentacji został powołany lub wybrany, albo że braki w jego składzie zostały usunięte. 

Co istotne, powyższe stanowi uprawnienie, a nie obowiązek sądu rejestrowego. W regulacji  posłużono się bowiem wyrażeniem: „sąd może” oraz ocennym: „w uzasadnionych przypadkach”, co wynika z faktu, że sąd rejestrowy nie zawsze będzie posiadał pełne informacje kogo wzywać do wykonania przedmiotowego obowiązku, np., gdy uprawnienie do wyboru Zarządu przysługuje Walnemu Zgromadzeniu, a część akcji to tzw. akcje na okaziciela. 

Wykonanie zobowiązania w postaci wykazania, czy organ został powołany lub wybrany, albo że braki w jego składzie zostały usunięte ma nastąpić w oznaczonym przez sąd terminie i jest zagrożone sankcją w postaci grzywny, która może być fakultatywnie wobec obowiązanych ponawiana. 

Warto zaznaczyć, że w przypadku uzupełnienia braków w składzie organów, a także wyboru lub powołania organu – sąd umorzy postępowanie przymuszające z art. 24 ust. 1a uKRS, a co za tym idzie: nie nałoży na obowiązanych grzywny. 

Regulacja ma zatem na celu umożliwienie samodzielnego usunięcia uchybień w składzie, a także powołania lub wyboru organu reprezentacji. W przeciwnym wypadku, sąd ustanowi kuratora, lub rozwiąże spółkę bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. 

Kolejną istotną zmianą, która zaczęła obowiązywać od 15 marca 2018 roku jest nałożenie na spółki obowiązku podania sądowi rejestrowemu adresów do doręczeń dwóch grup osób: 

  • osób reprezentujących spółkę (a więc: członków organów reprezentacji oraz wspólników spółek osobowych), likwidatorów oraz prokurentów, dalej jako: tzw. „funkcjonariusze spółek” – co dotyczy tak spółek osobowych, jak i kapitałowych, o czym stanowi art. 19a ust. 5 uKRS
  • członków organów lub osób uprawnionych do powołania Zarządu (a więc: wspólników, w tym: udziałowców oraz akcjonariuszy, członków rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych), dalej jako: „powołujący Zarząd” – co dotyczy wyłącznie spółek kapitałowych, o czym mówi art. 19a ust. 5d uKRS. Powyższe ma zagwarantować sądom rejestrowym dostęp do adresów osób powołujących Zarząd w celu umożliwienia im wszczynania postępowań przymuszających nowego typu (art. 24 ust. 1a uKRS). 

Należy wskazać na szereg podobieństw tych dwóch odrębnych obowiązków informacyjnych spółek. 

Mianowicie: w obu przypadkach, jeżeli adresy do doręczeń funkcjonariuszy spółek oraz powołujących Zarząd znajdują się poza obszarem Unii Europejskiej, należy wskazać pełnomocników do doręczeń w Rzeczypospolitej Polskiej, a każdorazowa zmiana adresów lub zmiana danych pełnomocników do doręczeń – wymaga zgłoszenia aktualizacyjnego, które nie podlega opłacie sądowej. 

Jednakże tutaj podobieństwa ustępują miejsca różnicom – w obu przypadkach, znacząco różnią się bowiem tryby, w których następuje przekazanie adresów do sądu rejestrowego. 

W przypadku tzw. funkcjonariuszy spółek, wskazanie adresów do doręczeń, zarówno na etapie pierwotnego zgłoszenia adresów do akt rejestrowych spółki, jak i na etapie ich zmiany – powinno nastąpić w oświadczeniachfunkcjonariuszy spółek, a więc ma pochodzić od osób, których adres podlega wpisowi. 

Samo oświadczenie funkcjonariusza spółki – może zostać przedłożone sądowi tak przez spółkę, jak przez osobę, której adres podlega wpisowi. Skoro bowiem funkcjonariusz spółki może zostać obciążony negatywnymi konsekwencjami braku uaktualnienia adresu, w postaci dokonania przez sąd skutecznego doręczenia na nieaktualny adres – osobie tej należało zapewnić możliwość samodzielnego zgłoszenia aktualizacyjnego. 

Z kolei, w odniesieniu do powołujących Zarząd, ustawodawca całkowicie zrezygnował z obowiązku przedkładania sądowi rejestrowemu specjalnych oświadczeń osób, których dane podlegają wpisowi, a także z możliwości dokonywania przez te osoby zgłoszeń aktualizacyjnych – co wynika zasadniczo z dwóch faktów: 

Po pierwsze, zgłaszając spółkę kapitałową do rejestru w myśl art. 164 KSH5, Zarząd będzie musiał dołączyć do zgłoszenia stosowną listę, która obejmie: nazwisko i imię oraz adres do doręczeń (w przypadku osób fizycznych), albo też firmę lub nazwę i siedzibę (w przypadku osób prawnych oraz tzw. „ułomnych osób prawnych”) powołujących Zarząd – przy czym, gdy wspólnikiem spółki jest osoba prawna, Zarząd powinien podać imiona i nazwiska oraz adresy do doręczeń członków organu uprawnionego do reprezentowania tej osoby prawnej. 

Po drugie: „Każdorazową zmianę tych osób oraz danych tych osób należy zgłosić sądowi rejestrowemu, przedkładając nową listę”. Skoro zatem należy przedłożyć nową listę, nie ma możliwości dokonania zmian w drodze pojedynczych oświadczeń. 

Na koniec jeszcze raz podkreślam, że obowiązek przedstawiania sądowi rejestrowemu stosownej listy powołujących Zarząd odnosi się wyłącznie do spółek kapitałowych, a więc spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej – regulacja nie obejmuje zatem spółki partnerskiej, w której może zostać powołany Zarząd. 

Z uzasadnienia projektu ustawy wynika bowiem, że jest to zabieg celowy – mający zapobiec nadmiernemu obciążeniu sądów rejestrowych. Same spółki kapitałowe mogą bowiem wygenerować dla sądów spory nakład pracy. Będzie to szczególnie widoczne na przykładzie spółki akcyjnej – gdy na mocy statutu spółki, Zarząd jest powoływany przez Walne Zgromadzenie, wówczas lista akcjonariuszy, uprawnionych do powołania Zarządu, będzie mogła obejmować np. około 300 – 400 pozycji, a nawet więcej (!). 

Na marginesie warto zauważyć, że skoro sądy posiadają nie lada kłopot z takimi listami – co w takim razie z nakładem pracy Zarządów spółek, które będą musiały takowe listy tworzyć? To pytanie pozostawiam otwarte. 

C.D.N. 

Patrycja Kasprzyczak 
aplikant radcowski 

  

1 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.); 
2 ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.); 
3 ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. 1997 nr 121 poz. 769 z późn. zm.); 
4 ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 398 z późn. zm.); 
5 ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037 z późn. zm.). 

Scroll to Top